Αγορά κρυπτονομισμάτων και απάτες – Οδηγός για αρχάριους

Η αγορά των κρυπτονομισμάτων και το blockchain γενικότερα είναι αρκετά νέες τεχνολογίες οι οποίες βρίσκονται υπό εξέλιξη. Όπως σε κάθε νέα τεχνολογική εξέλιξη, έτσι και στα κρυπτονομίσματα, υπάρχουν επιτήδειοι οι οποίοι θα προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν την έλλειψη γνώσεων και εμπειρίας που ενδεχομένως να έχουν οι επενδυτές, ειδικά εάν πρόκειται για νεοεισαχθέντες στο χώρο.

Το θέμα αυτό δεν πρέπει να το αψηφάμε. Πολλοί επενδυτές, αλλά και ολόκληρες εταιρείες ή ανταλλακτήρια έχουν πέσει θύματα των απατεώνων, κατά καιρούς. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με σχετική αναφορά της Federal Trade Commission (Ιούνιος 2022 – https://www.ftc.gov/news-events/data-visualizations/data-spotlight/2022/06/reports-show-scammers-cashing-crypto-craze), από τις αρχές του 2021 εξαπατήθηκαν περισσότεροι από 46.000 επενδυτές, χάνοντας κρυπτονομίσματα αξίας μεγαλύτερης του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων. Παρακάτω θα αναλύσουμε μερικές από τις πιο συνηθισμένες απάτες τι οποίες είναι πιθανό να αντιμετωπίσετε.

Επενδύσεις σε γνωστά κρυπτονομίσματα

Αρκετοί απατεώνες χρησιμοποιούν τα γνωστότερα κρυπτονόμισμα, όπως το Bitcoin, το Ethereum κ.α. Θα προσπαθήσουν να επικοινωνήσουν μαζί σας με ποικίλους τρόπους (μέσω email, με κάποια διαφήμιση στα social media ή ακόμα και μέσω τηλεφώνου κλπ.), υποστηρίζοντας ότι είναι έμπειροι επενδυτικοί σύμβουλοι, προσφέροντας μοναδικές ευκαιρίες για να βγάλετε χρήματα μέσω μιας σίγουρης επένδυσης. Πολλές φορές παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως άτομα τα οποία είναι επιτυχημένα οικονομικά.

Η πιο γνωστή μέθοδος που χρησιμοποιούν είναι να σας ζητήσουν κάποια προκαταβολή ή το σύνολο του ποσού για την επένδυσή σας, χρήματα τα οποία φυσικά και δε θα σας επιστρέψουν ποτέ, αλλά ούτε και θα τα επενδύσουν κάπου για λογαριασμό σας. Είναι επίσης πιθανόν να σας ζητήσουν προσωπικά σας στοιχεία, όπως την ταυτότητά σας, πληροφορίες του τραπεζικού σας λογαριασμού ή ακόμα και τους κωδικούς για το e-banking σας.

Ένας άλλος τρόπος για να σας προσελκύσουν είναι να κλέβουν τα στοιχεία κάποιων διάσημων αναλυτών κρυπτονομισμάτων, να δημιουργούν ψεύτικα social media profile και να σας στέλνουν μηνύματα, υποσχόμενοι επιτυχημένες επενδύσεις.

Rug pull απάτες

Σε απόλυτη μετάφραση στα ελληνικά, το rag pull, σημαίνει απάτες «τραβήγματος χαλιού». Με αυτό τον όρο περιγράφουμε τη διαδικασία κατά την οποία οι απατεώνες δημιουργούν ένα νέο κρυπτονόμισμα ή ακόμα και κάποιο NFT, υποσχόμενοι ότι το project που δημιουργούν θα έχει τεράστια επιτυχία. Πολλές φορές το διαφημίζουν για να τραβήξουν την προσοχή των επενδυτών κάνοντάς το trend στην αγορά (δηλαδή το φτάνουν σε τέτοιο σημείο όπου όλη η αγορά μιλάει γι’ αυτό το project).

Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι οι επενδυτές που αγόρασαν το συγκεκριμένο κρυπτονόμισμα να μην μπορούν να το πουλήσουν ή να το ανταλλάξουν με κανέναν τρόπο. Έτσι οι απατεώνες κάποια στιγμή θα πάρουν τα χρήματα που μάζεψαν και θα εξαφανιστούν («θα τραβήξουν το χαλί», όπως συνηθίζεται να λέγεται, εξ’ ου και η ονομασία rug pull).

Ένα σχετικά πρόσφατο rug pull ήταν το token Squid, που πήρε το όνομά του από τη δημοφιλή σειρά του Netflix “Squid Game”. Οι επενδυτές έπρεπε να παίξουν για να κερδίσουν κρυπτονομίσματα, αγόραζαν tokens για τα διαδικτυακά παιχνίδια και κέρδιζαν περισσότερα παίζοντας. Η τιμή του Squid token έφτασε από το 1 λεπτό σε περίπου 90$ ανά token. Τελικά, οι συναλλαγές σταμάτησαν και τα χρήματα εξαφανίστηκαν. Στη συνέχεια, η αξία του token έφτασε στο μηδέν καθώς οι άνθρωποι προσπάθησαν αλλά απέτυχαν να πουλήσουν τα token τους. Οι απατεώνες κέρδισαν περίπου 3 εκατομμύρια δολάρια από όλη αυτή την ιστορία.

Phishing scams

Αυτή είναι μια παλιά τακτική των απατεώνων που εφαρμόζεται και στα κρυπτονομίσματα. Βασίζεται στην διαδικασία κατά την οποία οι απατεώνες σας στέλνουν κάποιο email προσποιούμενοι ότι είναι από μια εταιρεία ή κάποιο διάσημο ανταλλακτήριο.

Μπορεί για παράδειγμα να λάβετε κάποιο mail που να μοιάζει ότι προέρχεται από την Binance (με το λογότυπο του ανταλλακτηρίου κλπ.) και να σας λέει ότι κερδίσατε μερικά κρυπτονομίσματα ή χρήματα δίνοντάς σας έναν σύνδεσμο μέσω του οποίου μπορείτε να τα διεκδικήσετε. Πατώντας το σύνδεσμο μπορεί απευθείας να σας ζητηθεί να συνδεθείτε με το πορτοφόλι κρυπτονομισμάτων σας για να λάβετε την υποτιθέμενη ανταμοιβή σας ή να δώσετε το private key του πορτοφολιού σας (τις 12 λέξεις). Ακόμα είναι πιθανό να μεταφερθείτε σε μια ιστοσελίδα που είναι όμοια με αυτή της Binance και σας ζητείται να κάνετε είσοδο (log in) στο λογαριασμό σας. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, οι απατεώνες αποκτούν πρόσβαση στο πορτοφόλι σας και απλά το αδειάζουν ή αλλάζουν τους κωδικούς σας και δεν μπορείτε πλέον να έχετε πρόσβαση σε αυτό.

Κλέψιμο κωδικών από δημόσιο δίκτυο

Όταν βρίσκεστε σε έναν δημόσιο χώρο και χρησιμοποιείτε κάποιο wifi δίκτυο (π.χ. μια καφετέριας) και κάνετε είσοδο στο πορτοφόλι σας ή στον λογαριασμό του ανταλλακτηρίου σας, υπάρχουν τρόποι που μπορεί ένας απατεώνας, ο οποίος βρίσκεται εκείνη τη στιγμή συνδεδεμένος στο ίδιο δίκτυο, να υποκλέψει τους κωδικούς σας. Αυτή η διαδικασία υποκλοπής ονομάζεται “man in the middle” και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για οποιονδήποτε άλλο προσωπικό κωδικό σας (αν κάνετε είσοδο στο mail σας ή στα social media κ.α.).

Εάν για κάποιο λόγο χρησιμοποιείτε συχνά ένα δημόσιο δίκτυο, ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγετε αυτές τις επιθέσεις είναι να αποκλείσετε τον επιτήδειο εγκαθιστώντας στη συσκευή σας ένα εικονικό ιδιωτικό δίκτυο (VPN). Το VPN κρυπτογραφεί όλα τα δεδομένα που μεταδίδονται, επομένως οι κλέφτες δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε προσωπικές πληροφορίες σας.

Ψεύτικα give away, airdrops ή διπλασιασμός του κεφαλαίου σας

Συνήθως τα συναντάμε στα social media. Υπόσχονται ότι θα δώσουν δωρεάν κρυπτονομίσματα εάν κάνετε ας πούμε μια εγγραφή σε κάποια σελίδα. Η διαδικασία που ακολουθείται είναι παρόμοια με τα phishing scams. Θα σας ζητηθούν κάποια στιγμή τα στοιχεία του πορτοφολιού σας για να λάβετε τα κρυπτονομίσματα που “κερδίσατε” και έτσι οι απατεώνες θα αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτό.

Μια άλλη τακτική που χρησιμοποιούν οι απατεώνες στο πλαίσιο αυτό, είναι να σας ζητήσουν να στείλετε κάποια κρυπτονομίσματα ή χρήματα σε μια διεύθυνση ούτως ώστε να επιβεβαιώσετε την ταυτότητά σας για να λάβετε τα κρυπτονομίσματα που κερδίσατε. Ακόμα μπορεί να σας ζητήσουν να στείλετε για παράδειγμα 1 Bitcoin και εκείνοι θα σας στείλουν πίσω 2 Bitcoin. Όπως αντιλαμβάνεστε, εάν πέσετε θύμα αυτής της απάτης δε θα σας επιστραφεί ποτέ τίποτα.

Τέλος, μπορεί να μπείτε μια μέρα στο πορτοφόλι σας και να δείτε κάποιο κρυπτονόμισμα που δεν έχετε αγοράσει. Όταν πάτε να το διεκδικήσετε ή να το πουλήσετε, θα σας ζητηθεί να δώσετε κάποια χρήματα ή τους κωδικούς του πορτοφολιού σας για να “ξεκλειδώσετε” το συγκεκριμένο κρυπτονόμισμα.

Ponzi απάτη ή πυραμίδα

Και αυτό είναι μια παλιά τακτική των απατεώνων που έχει βρει έδαφος και στα κρυπτονομίσματα. Σε γενικές γραμμές τα ponzi ή πυραμίδες πληρώνουν για κάποιο χρονικό διάστημα, τους παλαιούς επενδυτές του project, με έσοδα που λαμβάνουν από τους νέους επενδυτές. Για να αποκτήσουν νέους επενδυτές, οι απατεώνες θα τους δελεάσουν και με ανταμοιβές σε διάσημα κρυπτονομίσματα. Το κύριο δέλεαρ ενός σχεδίου ponzi είναι η υπόσχεση τεράστιων κερδών με μικρό ή μηδενικό ρίσκο. Κάποια στιγμή η πυραμίδα απλά καταρρέει και εξαφανίζεται, με ελάχιστους επενδυτές να είναι λίγο κερδισμένοι (πράγμα σπάνιο).

Ψεύτικα ανταλλακτήρια ή DeFi projects

Κατά καιρούς εμφανίζονται ανταλλακτήρια τα οποία προσφέρουν πολλά προνόμια σε όσους μεταφέρουν τα χρήματά τους ή τα κρυπτονομίσματά τους σε αυτά. Το ίδιο ισχύει και για κάποιες ιστοσελίδες που υπόσχονται DeFi παροχές με τρελές αποδόσεις. Για παράδειγμα, μπορεί να υπόσχονται 50% εβδομαδιαίο κέρδος επί του κεφαλαίου σας, εάν μεταφέρετε και κλειδώσετε (κάνεις stake) τα νομίσματά σας στο site τους. Όπως καταλαβαίνετε κάποια στιγμή απλά θα εξαφανιστούν με τα χρήματά σας να κάνουν φτερά.

Διάσημες εταιρείες και γνωστά κανάλια στο Youtube

Πολλές φορές θα δείτε κάποια διαφήμιση, στα social media κυρίως, που χρησιμοποιεί το brand name κάποιας μεγάλης εταιρείας, όπως η Tesla, η Amazon κ.α., δηλώνοντας ότι η συγκεκριμένη εταιρεία θα βγάλει το δικό της κρυπτονόμισμα προτρέποντάς σας να σπεύσετε να το αγοράσετε τώρα που είναι νωρίς και είναι φθηνό ακόμα. Προφανώς πρόκειται για απάτη με σκοπό και πάλι να σας κλέψουν τα χρήματά σας ή να αποκτήσουν πρόσβαση στα κρύπτο πορτοφόλια σας. Τέλος, μια σχετικά νέα μέθοδος είναι να χακάρονται διάσημα Youtube κανάλια, με πολλούς ακόλουθους και να παίζουν ψεύτικα βίντεο που σας προτείνουν να αγοράσετε κρυπτονομίσματα. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι απατεώνες έχουν χακάρει ακόμα και επίσημα Youtube κανάλια κρατών.

Βασικοί τρόποι αντιμετώπισης

– Να έχετε πάντοτε κατά νου ότι ποτέ και κανένας δεν χαρίζει χρήματα.

– Να εξαντλείτε όλες τις δικλείδες ασφαλείας που προσφέρει ένα πορτοφόλι κρυπτονομισμάτων ή ένα ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων.

– Όταν λαμβάνετε μια ειδοποίηση μέσω email να παρατηρείτε πάντα από ποια διεύθυνση σας έχει έρθει αυτό το mail και εάν, πατώντας κάποιον σύνδεσμο, οδηγηθείτε σε κάποιο site να παρατηρήσετε τη διεύθυνση που είστε (ότι για παράδειγμα είναι binance.com και όχι bnance.com ή κάτι άλλο).

– Να χρησιμοποιείτε στις συσκευές σας καλά προγράμματα ασφαλείας (Antivirus, VPN κλπ.).

– Να θυμάστε ότι κανένας σοβαρός αναλυτής, κυνηγός κρυπτονομισμάτων ή influencer δε θα σας ζητήσει χρήματα ή δε θα σας προτείνει να αγοράσετε κάποιο κρυπτονόμισμα που θα έχει σίγουρη επιτυχία.

– Όταν βλέπετε μια διαφήμιση σχετική με κρυπτονομίσματα να τσεκάρετε από τις επίσημες ιστοσελίδες της εταιρείας αν όντως ισχύει αυτό που διαφημίζεται.

– Να χρησιμοποιείται γνωστά και εδραιωμένα στο χώρο ανταλλακτήρια καθώς και εφαρμογές DeFi.

– Να μην δίνετε ποτέ και σε κανέναν τους κωδικούς σας και ιδιαίτερα τον προσωπικό κωδικό του πορτοφολιού σας (12 λέξεις).

– Να προσέχετε με ποιον κάνετε συναλλαγές με κρυπτονομίσματα και για ποιο λόγο.

– Να κάνετε πάντα την έρευνα σας για ένα νέο κρυπτονόμισμα στο οποίο σας προτείνει κάποιος να επενδύσετε ή γενικά έχει γίνει διάσημο και σκέφτεστε να το αγοράσετε. Ποιος το εκδίδει; Τι θέλει να πετύχει αυτό το project; Τι λέει το whitepaper του; Ποιο θα είναι το supply του; Αυτές είναι κάποιες από τις πρώτες και βασικότερες ερωτήσεις που πρέπει απαντήσετε πριν προχωρήσετε στην αγορά.

– Εάν τελικώς πέσετε θύμα απάτης να το αναφέρετε στις αρμόδιες αρχές.